Tjoeperdihks jallh geerve seksuelle dåemiedimmie leah ålkolen dam maam guarkoe goh aejlies jïh iemie. Dïhte dåemiedimmie mestie tjoeperde jïh daamtaj sjugniehtåvva, jallh dåemiedimmie mij ij aalteren jallh evtiedimmien mietie sjïehth. Maahta aaj joekehtsvoete årrodh dominaansesne årrodh, jis akte håvhtadihks dåemede jallh maam akt faalehte (v.g. vaarjoeh jallh gåahtah), ihke dïhte mubpie edtja meatan årrodh seksuelle stååkedimmesne.
TJOEPERDIHKS JÏH GEERVE SEKSUELLE DÅEMIEDIMMIE
VALKESETJOEVKESE MAAHTA MIJJEM VIEHKIEHTIDH JOEKEHTIDH
Såemies aejkien maahta geerve årrodh gaskem aejlies seksuelle dåemiedimmiem jïh seksuelle dåemiedimmiem joekehtidh mij lea tjoeperdihks jïh skaaroehtihks, dovne dïsse mij dam dorje jïh don maanese mij dam dååjroe. Daajroe iemie evtiedimmien bïjre jïh væhtah mah vuesiehtieh dåemiedimmie karakteerem molse, lea dan åvteste vihkele. Seksuelle dåemiedimmie maahta aaj joekehts motijvh jïh mïelh utnedh maanide joekehts evtiedimmieboelhkine. «Valkesetjoevkese» lea hijven viehkievierhtie geerve almetjidie juktie identifiseeredh jïh vuarjasjidh seksuelle dåemiedimmiem mestie tjoeperde. (Vuartesjh Valkesetjoevkesem sijjesne www.seksuellatferd.no)
PORNOGRAFIJE
Jeenjesh leah tjetskehke sexese, jïh jienebh pornoem gaaltijinie nuhtjieh juktie daajroem åadtjodh seksuelle darjomi bïjre. Maana- jïh medijegoerehtimmien mietie jaepeste 2020, 70 % baernijste jïh 25 % neajtijste gaskem 13 jïh 18 jaepieh, leah pornoem vuajneme. Joekoen baernieh jaabnan pornoem ohtsedieh, naakenh dehtie raejeste dah leah 10 jaepien båeries.
Doh jeanatjommesh buektiehtieh pornografijen jïh rïektesvoeten gaskem joekehtidh, men naakenidie daate lea geerve. Nuerebh maanah maehtieh tuhtjedh pornografije lea beltije. Pornoem gïehtjedh lea iemie aktene sïejhme evtiedimmesne, seamma tïjjen goh dïhte maahta vuajnoeh jïh seksuelle dåemiedimmiem baajnehtidh, jïh aaj tjoeperdihks årrodh.
Pornografije lea aelhkie gaavnedh, jïh naan maanah jïh noerh leah vaahresne aktem såarhts jearohkevoetem pornoste evtiedidh mij maahta dam iemie seksuelle evtiedimmiem baajnehtidh, jïh maahta toleraansem evtiedidh «kruepies pornose», man åvteste vielie jïh vielie ekstreeme stimulijem daarpesje juktie seksuelle lastoem åadtjodh. Jearohkevoeten gaavhtan maahta aaj nåakebe sjïdtedh emosjovnide reguleeredh jïh mentaliseeredh. Vååjnoe goh vædtsoes pornografijem vuartasjidh vaahram lissehte seksuelle aggresjovneste, viertiestamme ij vædtsoes pornografjiem vuartasjidh.
DÏEDTE VAARJELIDH
Gosse maanah jïh noerh seksuelle dåemiedimmiem vuesiehtieh mij maahta mubpide jallh jïjtjemse skaaroehtidh, dellie geerve almetji dïedte reageeredh jïh viehkiem jïh daerpies vaarjelimmiem ohtsedh. Såemies maanah jïh noerh leah lissie prååsehke seksuelle dåemiedimmiem dååjredh jallh jïjtjh seksuelle dåemiedimmiem evtiedidh maam ij maehtieh jååhkesjidh. Daate maahta maanah årrodh ovmessie funksjovneheaptoejgujmie, maanah mah vædtsoesvoetem, daaresjimmieh jallh hoksevaanoem dååjroeh, maanah nåakebe sosioekonomeles tsiehkijste, jallh maanah mah sturreldh evtiedimmiem jallh sosialiseeremem utnieh.
AAREH VIEHKIE
Aareh viehkie lea viehkiem vedtedh dan varke gåarede, jïh råajvarimmiejgujmie nierhkedh akten learoehkasse dallatjinie gosse lea daerpies. Nåake evtiedimmiemöönsterh jarkedh seksualiteeten bïjre varke, sæjhta maanam viehkiehtidh seksuelle aavoem jïh haalvemem åadtjodh, jïh narrahtimmieh heerredidh. Vuartesjh vuesiehtimmiem guktie daejnie tjïelkelaakan barkeme kasusebuerkiestimmesne s. 29.
VIHKELE MEATAN FULKEDH
Jis geerve seksuelle dåemiedimmiem såvma dellie vihkele meatan fulkedh jïh vïhtesjidh juktie daerpies bïevnesh tjöönghkedh eventuelle råajvarimmide, jïh dåarjoehtidh jïh bïhkedidh akten aejlies jïh iemie sekualiteetese.
Maanaj jïh noeri gaavhtan lea vihkele doh geerve almetjh leah tjyölkehke, hoksem utnieh jïh leah konsekveente.
