VÅAROME
Minngemes tïjjen akte voerkesvoete sjïdtedamme ij leah ajve geerve almetjh mah daaresjimmieh maanaj vööste darjoeh, men maanah jïh noerh jïjtjh daaresjimmieh jallh seksuelle skaaroehtihks dåemiedimmiem darjoeh jïh vuesiehtieh maanaj jïh noeri vööste seamma aaltarisnie. Akte stoerre låhkoe daejtie dorjesåvva skuvlesne (Pedersen, Nøhr & Kloppenborg, 2017)
Gaskenasjonaale bijjieguvviegoerehtimmieh vuesiehtieh låhkoe seksuelle daaresjimmijste mejtie maanah jïh noerh leah dorjeme, jeerehte 10 proseenti raejeste 50 proseenti raajan (Kruse, 2011). Nasjonaale taalh leah aaj itjmies stoerre: medtie 1 ållesth 5 neajtijste jïh 1 ållesth 14 baernijste leah seksuelle daaresjimmieh dååjreme åvtelen 18 jaepieh illieh. Ovrehte bielie daaresjimmijste dorjesovvi naakenistie seamma aaltarisnie, goh voelph, mïelehke jallh åahpetje (Mossige jïh Stefansen, 2016; Hafstad jïh Augusti, 2019). Reektehtse Kriposistie (2017) vuesehte evtiedimmie seksuelle meadtojste vuelieaalteren maanaj luvnie læssene.
Vædtsoesvoete jïh daaresjimmieh maanaj vööste leah itjmies meadtoeh almetjereaktaj vööste. Aaj akte seabradahkedåeriesmoere jïh almetjehealsoedåeriesmoere mah maehtieh stoerre fysiske jïh psykiske dåeriesmoerh vedtedh dïsse mij dam dååjroe. Maanah vaarjelidh, jïh vædtsoesvoetem jïh seksuelle daaresjimmieh maanaj vööste hööptedh leah akte vihkeles teema gelline gaskenasjonaale jïh nasjonaale soejkesjebarkojne, dej gaskem:
EN:n Maanakonvensjovne artihkele 34
«Maanaj lea reakta vaarjelimmiem utnedh gaajhkesåarhts seksuelle nuhtemen jïh båajhtoeh åtnoen vööste. Juktie maanah dagkeres nuhtemen vööste vaarjelidh staate edtja daerpies nasjonaale jïh gaskenasjonaale råajvarimmiejgujmie nierhkedh».
«Strategije seksuelle healsose» (Healsoe- jïh hoksedepartemeente 2017)
«Tjïelth edtjieh ulmien vööste barkedh juktie seksuelle healsoem eevtjedh, jïh daajroem suerkesne evtiedidh. Tjuara barkoem seksuelle healsoem eevtjedh aelkedh joe aareh maanabaelien. Maanagïerth jïh maanaskuvlh leah dan åvteste vihkeles areenah juktie hijven seksuelle healsoem eevtjedh».
(Ööhpehtimmiedirektoraate, 2020) doh bijjemes soejkesjh reerenasseste speejjelde fokusen tjïrrh seksualiteetese jïh raastide ovmessie faagine jïh bijjemes bielesne. Dïhte tjïelke krïevenassh beaja jïh hijven nuepieh vadta ihke skuvle maahta viehkine årrodh seksuelle trïegkenassem jïh daaresjimmieh hööptedh.
Ööhpehtimmielaaken § 9A tjïerteste skuvlen lea dïedte hoksedh gaajhkh learohkh jearsoe jïh hijven psykososijaale skuvlebyjresem utnieh.
Lohkehtæjjaprofesjovnen etihkeles våaroemisnie (UF-2012) tjåådtje gaskem jeatjah lohkehtæjja «maam joem dorje jïh maanagïertemaanah jïh learohkh vaarjele narrahtimmiej vööste, saaht gïeh dejtie darjoeh».
Seksualiteete lea vihkeles bielie maanaj jïh noeri psykiske healsoste. Lohkehtæjjah utnedh mah maehtieh aejlies seksualiteetem dåarjodh jïh mah buektiehtieh tjoeperdihks jïh skaaroehtihks dåemiedimmiem identifiseeredh jïh gïetedidh hijvenlaakan, leah vihkele juktie jearsoe jïh hijven skuvlebyjresem eevtjedh, hijven psykiske healsoem eevtjedh jïh seksuelle daaresjimmieh hööptedh.
Lissine daajrose lea vihkele voerkes årrodh jïjtse vuajnojde mah leah maanaj seksualiteeten bïjre. Vuajnoeh jïh dååjrehtimmieh sijhtieh baajnehtidh guktie teemam gïetede jïh guktie mijjieh veeljebe darjodh gosse maanaj jïh noeri seksualiteetem gaavnedibie. Dååjrehtimmie seksualiteeten bïjre soptsestidh sæjhta jearsoesvoetem vedtedh jïh vielie daajroem buektedh.