1. FÁGALAŠ IPMÁRDUS MÁNÁ OPPALAŠ JA SEKSUÁLA OVDÁNEAMIS

Min vásáhusat čuhcet midjiide. Go mánná oažžu buori fuolahusa de su ovdáneapmi arvvosmahtto, váivves vásáhusat ja traumat sáhttet ges dagahit ahte ovdáneapmi manná sivvadeabbo dahje ahte ovdána vearrut. Guokte motiverensystema stivrejit min doaimmaid:

 

• Birgensystema (dávjá gohčoduvvon alárbmasysteman) váruha ahte olmmoš lea oadjebasvuođas ja ahte ii leat heađis.
   

• Sáhkkiivuohta váikkuha suokkardallansystemii ja oalgguha suokkardit, fuomášit ođđa áššiid ja oahppat. Dát systemat eai sáhte goassige leat jođus oktanaga, ja birgensystema lea suokkardallansystema gievrrat. Eallinvásáhusat mat olbmos ovdal leat leamaš váikkuhit sakka dasa mo dát guokte systema doaibmaba ovttas. Go mánná leat vásihan váivves áššiid de lea birgensystema coahkkaluvvon johtui vuoiŋŋamaččain eanaš áiggi, ja suokkardallansystema lea jáddaduvvon. Sii vuoruhit fáktet leago sin birrasis váralašvuohta, ja dalle lea dáid mánáide váttis oahppat. Vaikke mii rávisolbmot diehtit ahte luohkálanjas lea oadjebas dilli, lea dáid mánáid vuoiŋŋamaččat ráhkkanan váralašvuhtii. Dalle dárbbaša mánná vásihit ahte lea oadjebas, ođđasit ahte ođđasit, dassá vuoiŋŋamaččain leat doarvái vásáhusat ahte dát vuoiga lea duohta. Oahpaheaddji ipmárdus, einnostahttivuohta ja gierdilvuohta sáhttá dagahit ahte máná vuoiŋŋamaččat buoret nagodit coahkkalit suokkardallansystema johtui. Dáinna lágiin buorránit máná eavttut oahppat, ja mánná vásiha ahte máilbmi sáhttá leat buorre (Ringereide ja Thorkildsen, 2019).